Bilanci i vitit të shkuar dha për herë të parë sinjalin se ndoshta 2024 nuk do të ndiqte me bindje trendin rritës që industria mbështetëse automotive kishte parë për vite me radhë. Grupi në të cilën bëjnë pjesë prodhimet e kësaj industrie, “Makineri, pajisje, pjesë këmbimi”, regjistroi në eksporte vlerën 39 miliardë lekë, apo 390 milionë euro, me rënie 1.5% në raport me vlerën e vitit 2022. Kjo rënie ka mbetur konstante gjatë gjithë vitit 2024, duke u theksuar sidomos në tetor.
Mallrat e këtij grupi në janar-tetor shënuan vlerën 31.6 miliardë lekë, apo rreth 316 milionë euro. Në raport me të njëjtën periudhë të një viti më parë, rënia ishte me 5.1%. Lëkundja e këtij grupi e bën tashmë të qartë ndikimin e faktorëve të brendshëm, të lidhur kryesisht me kursin e këmbimit, por edhe atyre të jashtëm, që u atribuohen zhvillimeve në tregjet e shitjes së automobilave.
Në një situatë si kjo, kompanitë automotive në Shqipëri, që janë hallka mbështetëse të disa prej prodhuesve të automobilave në botë, po përpiqen të minimizojnë efektet nëpërmjet marrjes së masave në disa drejtime.
Rënia e Euro-s vështirëson terrenin për kompanitë automotive
Fabrikat shqiptare që prodhojnë fasoneri të thjeshtë (pajisje, gomina apo kabllo) për kompani si Mercedez Benz, KIA, Hyundai, Peugeot, Renault, Fiat Group apo Sumitomo Electric Industries kanë kontrata paraprake mbi porositë që duhet të dërgojnë pranë klientëve.
Këto kompani kanë çmime të paracaktuara për punën e tyre dhe pagesat i marrin në Euro, teksa pagesat në tregun vendas për zëra të ndryshëm duhet t’i bëjnë në Lek. Niveli i ri i Euro-s që këtë vit ka njohur rekorde të tjera të minimumit historik në raport me Lekun, duket se ka rritur presionin për këto kompani, ashtu siç ka ndodhur me shumicën e eksportuesve.
“Ky trend shqetësues i Euro-s pa diskutim që ka ndikim negativ të drejtpërdrejtë në rezultatet e kompanisë, kryesisht bazuar në faktin që mbi 75% e kostove tona operacionale janë në monedhën vendase, duke na krijuar pamundësinë e marrjes së masave për të shmangur këtë efekt.
Ky faktor shoqërohet edhe me presionin e vazhduar të klientëve për të mbajtur një çmim të pandryshuar, pavarësisht ndryshimit të kostove e vendos edhe sektorin automotiv në të njëjtën linjë rreziku si gjithë bizneset eksportuese në vend”, pohon Eris Jaçaj, Drejtor Menaxherial i Forschner Albania.
Duke qenë të destinuara të prodhojnë vetëm për tregjet e huaja thuajse të gjitha kompanitë automotive në vend janë të ndikuara nga zhvlerësimi i Euro-s. Sot në vend operojnë disa të tilla, duke nisur nga Forschner Albania te Delmon Group Albania, PSZ Albania, Yura Corporation, SEWS Cabind Albania apo Everest Automotive. Zgjerimi i vazhdueshëm i fabrikave të kësaj fushe në vend duket se vihet në pikëpyetje me kushtet e reja që shfaqen.
“Efektet e rritjes së vlerës së Lekut në krahasim me Euro-n janë negative për bizneset eksportuese, që kanë kontrata të rëna dakord për shitje në Euro. Për çdo euro shitje, kostot e prodhimit në Shqipëri, nëse konvertohen në Euro, janë rritur prej forcimit të Lekut me hapa galopantë.
Kjo sigurisht ndikon negativisht në konkurrueshmërinë e Shqipërisë për projektet e reja”, – shprehet Ertjan Çabiri, Drejtori Menaxherial i “Delmon Group Shqipëri”.
Zbehet kërkesa nga prodhuesit e automobilave, sytë te 2025-a
Ecuria e përgjithshme e tregut të automobilave globalisht ka qenë dinamike, por sidomos ka dominuar efekti i Kinës. Prodhimi i makinave elektrike të kësaj të fundit kanë vënë në pozitë të vështirë si tregun amerikan, ashtu edhe atë europian, diçka që solli si efekt zinxhirit masat e marra së fundmi që lidhen me tarifat për të kufizuar disi këtë efekt.
Përpos kësaj duket se ka një rënie të përgjithshme të shitjeve të makinave, kryesisht e shfaqur te segmenti elektrik, por sinjalet kanë qenë të njëjta në të gjithë segmentet.
Një panoramë si kjo duket se ka dhënë efektin në të gjithë hallkat e industrisë së automobilave, duke bërë pjesë të saj edhe industritë mbështetëse të pjesëve më komplekse, por edhe ato të pajisjeve të thjeshta.
“Gjatë këtij viti, tregu i automobilave ka pasur rënie të shitjeve në krahasim me shitjet e buxhetuara për shumicën e kompanive të mëdha europiane si Stellantis, Renault Group, Volkswagen etj. Kjo ka ndodhur kryesisht prej rënies së kërkesës, por edhe rritjes së ofertës dhe konkurrencës nga makinat elektrike të markave kineze”, – tha z.Çabiri.
Rënia e kërkesës, e cila duket se është theksuar në fund të këtij viti, pritet të kompensohet disi në vitin pasardhës, ose të paktën kështu është pritshmëria nga ana e kompanive.
“Në tregun global përballemi me rënie të kërkesës, e theksuar kryesisht në tremujorin e fundit të vitit 2024, megjithëse pritshmëritë dhe parashikimet ishin për një rritje. Një pjesë e klientëve kanë shtyrë kërkesat e tyre për tremujorin e parë të vitit 2025, fakt ky që na jep besim se ky ngadalësim ka karakter të përkohshëm dhe në 2025 do t’i rikthehemi trendit rritës të industrisë”, – nënvizon z.Jaçaj.
Energjia, kompanitë me sytë te fotovoltaikët për të amortizuar kostot
Kriza e energjisë, që nisi në vitin 2021 dhe kulmoi në vitin 2022, u shndërrua në nxitësen më të madhe për të parë alternativat më të përshtatshme të uljes së ekspozimit ndaj çmimeve të çmendura që u regjistruan në bursa. Të lidhura në tension 20/10 kv, këto fabrika bëjnë pjesë në grupin e bizneseve që energjinë duhet ta marrin nga tregu i lirë. Ky i fundit, edhe pse jo si në vitin 2022, sërish vijon të ketë çmime më të larta se mesatarja historike edhe gjatë 2024, ose luhatshmëria e çmimeve ka vijuar të mbetet më e lartë.
Përballë kësaj situate duket se kompanitë i kanë drejtuar sytë te fotovoltaikët. Sipas kuadrit ligjor, çdo biznes mund të instalojë kapacitet deri në 500 KWp për vetëkonsum, duke amortizuar një pjesë të kostos përmes këtij prodhimi.
“Momentalisht të favorizuar edhe nga klima në Shqipëri, Shoqëria jonë po planifikon të investojë në panele diellore, duke shmangur në këtë mënyrë rrezikun e luhatjes së çmimeve të energjisë në tregun lokal”, – pohon z. Jaçaj. Duket se në të njëjtën linjë është edhe Delmon, duke marrë në konsideratë alternativën e vetëkonsumit, një model që e ka parë edhe te fabrikat simotra të grupit që operojnë në vende të tjera.
“Çmimi i energjisë është i stabilizuar, por mbetet i lartë. Për të kompensuar këto kosto, kompania jonë po merr në konsideratë instalimin e paneleve diellore. Edhe në këtë drejtim, mendoj se
Qeveria mund ta nxisë edhe më shumë këtë proces dhe të garantojë lehtësi fiskale për kompanitë që investojnë në panele diellore. Sa për krahasim, dega e kompanisë sonë në Spanjë, për të njëjtin projekt të instalimit të paneleve, u financua direkt me grant për 15% të vlerës së projektit nga BE dhe ju zbrit nga tatimi i fitimit 25% e vlerës së projektit nga shteti spanjoll.
Kjo sigurisht u jep mundësi kompanive që të rrisin dhe vlerën e investimit dhe kapacitetin e paneleve diellore”, – shprehet z.Çabiri.
Industria mbështetëse automotive në shifra, të ardhurat, fitimi dhe rritja në gati një dekadë Vitet 2015-2016 shënojnë vendosjen e fabrikave të para shqiptare që janë pjesë mbështetëse e industrisë automotive në botë. Të dhënat zyrtare nga Instituti i Statistikave tregojnë se grupi ku bëjnë pjesë produktet e kësaj industrie makineri, pajisje, pjesë këmbimi u rritën më pas në mënyrë të shpejtë ku një pjesë të mirë të kësaj peshe e kanë mbajtur këto kompani sa u takon eksporteve.
Në vitet 2015-2016, vlera e eksporteve ishte 10-11 miliardë lekë, apo 110 milionë euro, teksa vlera e eksporteve është thuajse afër 4-fishimit. Kjo rritje e beftë në më pak se një dekadë, që bëri një hap pas vetëm gjatë pandemisë, lidhet sidomos me rritjen e numrit të shoqërive të reja të hapura dhe kanë kontrata me klientë të huaj. Përtej rritjes së sigurt deri në vitin 2022, panorama është bërë më e komplikuar në vitin 2023. Kjo më së shumti lidhet me ecurinë e përgjithshme të të ardhurave të kompanive, fitimit, planeve të zgjerimit apo numrit të punonjësve, të cilat në dy vite kanë shfaqur luhatje.
Konkretisht, sipas përpunimit të bilanceve nga “Monitor” rezulton se kompania më e madhe për nga qarkullimi i të ardhurave në vend në vitin 2023 është Yura Corporation, në Fier. Kompania shënoi 5.8 miliardë lekë të ardhura, por një humbje 218 milionë lekë. Vihet re rritje e numrit të punonjësve me 11.2% në raport me vitin 2022.
E dyta është Sews Cabind Albania, në Kamëz. Të ardhurat e kësaj të fundit u rritën me 40.3% në vitin 2023 në raport me vitin 2022, teksa kompania shënoi fitim prej 281 milionë lekësh apo 2.8 milionë euro. Në raport me vitin 2022, kompania shënoi ulje të numrit të punonjësve.
Forschner Albania, e vendosur në Domje, kishte në fund të vitit 2023, 865 punonjës, duke shkurtuar të paktën 14.3% të tyre në raport me 2022. Të ardhurat ishin 1.2 miliardë lekë, me rritje me 31%.
Everest Automotive, edhe pse është ndër më të rejat në treg, duket se është pozicionuar e katërta për nga pesha në treg, edhe pse të ardhurat e saj në vitin 2023 ranë me më shumë se 3 herë në raport me vitin 2022. Kompania kishte në fund të vitit të shkuar 256 punonjës.
Delmon, me aktivitet në Elbasan, shënoi 423 milionë lekë të ardhura dhe fitim prej 21 milionë lekësh në vitin 2023. Numri i punonjësve në fund të 2023 ishte 139 persona. PSZ Albania shënoi 412 milionë lekë të ardhura në vitin 2023, çka ishte në rënie në raport me vitin paraardhës.
Fitimi ishte vetëm 0.5 milionë lekë, ndërsa numri i punonjësve 373./MONITOR